Các doanh nghiệp sản xuất, muốn quản trị hiệu quả việc sản xuất của mình cần xây dựng và phát triển và ứng dụng bộ định mức triệt để. Đặc biệt là việc ứng dụng hệ thống ERP vào doanh việc quản lý vận hành của mình, doanh nghiệp cần chuẩn hóa bộ định mức sản phẩm của mình.
Vậy ‘Bộ định mức’, BOM là gì? Tôi xin chia sẻ để các bạn hiểu rõ hơn.
Khái niệm:
• BOM là viết tắt của Bill of Materials được hiểu là định mức nguyên vật liệu. BOM bao gồm các nguyên liệu thô, thành phần và linh kiện cần thiết để xây dựng, sản xuất hoặc sửa chữa một sản phẩm hoặc dịch vụ trong những điều kiện tổ chức và kĩ thuật nhất định của sản xuất
• BOM là cơ sở, căn cứ quan trọng để kế hoạch hóa, tính toán kiểm tra và đánh giá các hoạt động sản xuất kinh doanh nói chung và tiêu dùng nguyên vật liệu nói riêng của doanh nghiệp. Từ đó các đơn vị sẽ cân đối nguyên vật liệu và xác định mối quan hệ cung ứng với đối tác
• Có thể thấy, BOM đóng vai trò quan trọng để tổ chức cấp phát nguyên vật liệu một cách hợp lý, kịp thời cho các bộ phận quản lý sản xuất.
• Thành phần:
• Tên sản phẩm: Bắt buộc phải có, để định danh sản phẩm hoặc bộ phận được sản xuất
• Số phiên bản: Đôi khi sản phẩm hoặc bộ phận sẽ trải qua nhiều phiên bản khác nhau, vì vậy số phiên bản sẽ xác định được phiên bản nào của sản phẩm hoặc bộ phận đang được sản xuất.
• Thông tin sản phẩm: Thông tin sản phẩm bao gồm các thông số hoặc thiết kế của sản phẩm, giúp người đọc hiểu rõ hơn về sản phẩm.
• Các thành phần và linh kiện: BOM sẽ liệt kê tất cả các thành phần và linh kiện cần có để sản xuất sản phẩm hoặc bộ phận đó, bao gồm các thông tin về số lượng, đơn vị tính, nhà sản xuất, mã hiệu, quy cách kỹ thuật, mô tả, giá thành,…
• Công nghệ sản xuất: BOM sẽ cung cấp các thông tin định nghĩa quá trình sản xuất, công nghệ hay tiến độ sản xuất cho từng bước sản xuất.
• Chi phí sản xuất: BOM cũng cung cấp thông tin về chi phí sản xuất sản phẩm hoặc bộ phận và các thành phần bên trong được liệt kê.
• Thông tin quản lý: BOM thường còn có thông tin về quản lý sản xuất, trong đó bao gồm thông tin về quy trình kiểm tra, quản lý gia công hoặc nhập hàng.
Các thông tin trên có thể khác nhau tùy thuộc vào mục đích sử dụng của BOM, nhưng đều giúp cho việc sản xuất và quản lý sản xuất trở nên dễ dàng hơn, đảm bảo đúng tiến độ sản xuất, đạt chất lượng sản phẩm và giảm thiểu chi phí sản xuất.
Phân loại theo quản lý sản xuất:
• Engineering BOM (EBOM): EBOM là một loại BOM được sử dụng trong thiết kế sản phẩm và giúp định nghĩa các thành phần cần thiết để sản xuất một sản phẩm hoặc bộ phận. Ví dụ, một EBOM của một chiếc máy tính có thể bao gồm các thành phần như bộ vi xử lý, bo mạch chủ, card đồ họa, ổ đĩa cứng,…
• Manufacturing BOM (MBOM): MBOM là một loại BOM được sử dụng trong quá trình sản xuất để định nghĩa các thành phần cần thiết để sản xuất một sản phẩm hoặc bộ phận. Ví dụ, một MBOM của một chiếc máy tính có thể bao gồm các thành phần như vỏ máy, quạt tản nhiệt, cách nhiệt,..
• Single-Level BOM: Single-Level BOM là một loại BOM đơn giản chỉ liệt kê các thành phần và linh kiện cần thiết để sản xuất một sản phẩm hoặc bộ phận. Ví dụ, một Single-Level BOM của một chiếc bàn gỗ có thể liệt kê các collinear, chân bàn,..
• Multi-Level BOM: Multi-Level BOM bao gồm các cấp độ khác nhau của các thành phần và linh kiện, từ các thành phần nhỏ nhất cho đến các bộ phận lớn hơn. Ví dụ, một Multi-Level BOM của xe hơi có thể bao gồm một cấp độ của các bộ phận nhỏ hơn như vít, chốt,..
• Service BOM (SBOM): SBOM là một loại BOM được sử dụng để định nghĩa các thành phần cần thiết và linh kiện phục vụ cho dịch vụ hoặc sửa chữa. Ví dụ, một SBOM của máy in có thể bao gồm các thành phần như mực in, giấy in,..
• Sales BOM (SABOM): SABOM là một loại BOM dùng để quản lý việc bán hàng và phân phối sản phẩm đến khách hàng. Ví dụ, một SABOM của xe hơi có thể bao gồm các phụ kiện có thể được bán riêng như bộ lau xe, đầu cắm điện,..
Engineering BOM (EBOM): Đây là loại BOM được sử dụng trong giai đoạn thiết kế sản phẩm. Nó liệt kê tất cả các thành phần, linh kiện và vật liệu cần thiết để sản xuất sản phẩm. EBOM giúp cho các nhà thiết kế có thể định nghĩa rõ ràng các yêu cầu về kỹ thuật, đồng thời giúp cung cấp thông tin cho quá trình tiến hành mua sắm vật liệu, tạo các tiến độ sản xuất và kế hoạch sản xuất.
• Manufacturing BOM (MBOM): Đây là loại BOM được sử dụng trong giai đoạn sản xuất. Nó chỉ ra những thành phần và vật liệu cần thiết để sản xuất một sản phẩm cụ thể trên dây chuyền sản xuất. MBOM chứa thông tin về cách lắp ráp các thành phần và vật liệu, thể hiện các ghi chú cho nhà sản xuất để thực hiện các đặc tính của sản phẩm.
• Single-Level BOM: loại tài liệu này chứa các bộ phận được sử dụng trong quá trình sản xuất một sản phẩm và các bộ phận đó được liệt kê theo thứ tự. Cấu trúc của tài liệu này chỉ cho phép một cấp độ con trong các thành phần, lắp ráp và vật liệu. Nhược điểm của loại BOM này đó là không sử dụng được trong các sản phẩm quá phức tạp.
• Multi-Level BOM: So với BOM đơn cấp, Multi-Level BOM có xu hướng được sử dụng cho những công trình phức tạp hơn và do đó bao gồm các thành phần lắp ráp, thường được chia thành các cấp độ khác nhau. Trong tài liệu này, mỗi vật phẩm (nguyên liệu thô hoặc lao động) phải liên kết với vật phẩm gốc, ngoại trừ ở cấp cao nhất.
• Service BOM (SBOM): Đây là loại BOM được sử dụng để bảo trì hoặc sửa chữa sản phẩm. SBOM bao gồm danh sách các bộ phận, linh kiện hoặc vật liệu cần thiết để sửa chữa sản phẩm. SBOM cũng cung cấp thông tin về các loại bảo trì và sửa chữa được thực hiện trên sản phẩm.
• Sales BOM (SABOM): Đây là loại BOM được sử dụng cho mục đích bán hàng. SABOM bao gồm chi tiết của các sản phẩm đã được thiết kế và sản xuất. Nó cung cấp thông tin cho đội ngũ kinh doanh để giúp cho việc quảng bá sản phẩm thành công.
→ Tùy thuộc vào nhu cầu của từng công ty, điều kiện tiến hành sản xuất và quản lý sản xuất, loại BOM thích hợp có thể được lựa chọn để đáp ứng yêu cầu công việc.
Lợi ích:
• Đảm bảo tính nhất quán: BOM giúp đảm bảo rằng toàn bộ quy trình sản xuất được thực hiện nhất quán, mỗi thành phần hoặc linh kiện của sản phẩm đều được liệt kê rõ ràng.
• Tối ưu hóa quy trình sản xuất sản phẩm: Với BOM, quá trình sản xuất trở nên hiệu quả hơn, vì nhà sản xuất có thể nắm bắt chính xác số lượng và các thành phần cần thiết cho sản phẩm.
• Giảm thiểu chi phí sản xuất: BOM giúp loại bỏ các sai sót khi sản xuất, giảm thiểu chi phí sản xuất theo cách tối ưu hóa thiết kế sản phẩm và sự lựa chọn thành phần vật liệu.
• Dễ dàng quản lý kho: BOM là công cụ hữu ích cho việc quản lý kho hàng, giúp mọi người cùng nhìn thấy sản phẩm và số lượng thành phần tối thiểu cần phải lưu trữ.
• Dễ dàng bảo trì: Khi tạo ra BOM, người quản lý sản xuất có thể quản lý tốt hơn các bộ phận và linh kiện cần thiết, giúp cho công việc bảo trì và sửa chữa hiệu quả hơn.
• Tăng hiệu quả về thời gian: BOM giúp cho quá trình sản xuất nhanh hơn, xác định rõ thời gian cần thiết để sản xuất, và giúp người quản lý kéo dài tuổi thọ sản phẩm.
• Tăng sự tin tưởng của khách hàng: Khi áp dụng BOM, khách hàng có thể nhận được sản phẩm chất lượng hơn, ít lỗi hơn và đáp ứng được các yêu cầu chất lượng nghiêm ngặt hơn.
Nói tóm lại, việc sử dụng BOM trong quản lý sản xuất là một công cụ rất hữu ích, giúp tăng cường hiệu quả sản xuất, giảm thiểu chi phí sản xuất, tăng tính nhất quán và tin tưởng của khách hàng, và giúp dễ dàng quản lý kho hàng.
Ví dụ:
Công ty nội thấy TPL có sản xuất một cái bàn ăn, gồm có:
1. Mặt bàn, được làm từ gỗ xoan đào, có độ bền và chịu lực tốt, thân thiện môi trường
2. Chân bàn: được được làm bằng thép, bộc thêm nhựa ABS cao cấp làm thẩm mĩ.
3. Đinh vít: được làm từ hợp kim kim loại cao cấp, có độ bền và độ cứng tốt,
4. Roang: được làm từ cao su, giúp bàn có cảm giác được chặt, êm.
5. Học bàn: được làm từ gỗ ván ép, nhẹ, rẻ và thẩm mĩ cao
6. Góc bàn: được gắn các vòng nhựa
Sài Gòn, ngày 17/03/2023
Nguyễn Văn Nhân
