Trong bối cảnh chế độ kế toán doanh nghiệp liên tục được cập nhật để phù hợp với thực tiễn quản lý và hội nhập, Thông tư 99/2025/TT-BTC ra đời đã tạo nên nhiều thay đổi quan trọng so với Thông tư 200/2014/TT-BTC – vốn được sử dụng rộng rãi suốt hơn một thập kỷ qua. Một trong những nội dung được cộng đồng kế toán quan tâm nhất chính là sự khác biệt trong hệ thống tài khoản kế toán.
Việc hiểu rõ các điểm điều chỉnh, bổ sung và chuẩn hóa giữa hai thông tư không chỉ giúp doanh nghiệp tuân thủ đúng quy định pháp lý, mà còn tối ưu công tác hạch toán, lập báo cáo và kiểm soát tài chính. Bài viết này sẽ phân tích chi tiết sự khác nhau giữa Thông tư 99 và Thông tư 200 dưới góc độ hệ thống tài khoản để các kế toán, doanh nghiệp và đơn vị tư vấn có thể dễ dàng áp dụng trong thực tế.
Mục lục
- 1 Bức tranh tổng quan: hệ thống tài khoản theo Thông tư 200 và Thông tư 99
- 2 Nhóm thay đổi lớn trong hệ thống tài khoản kế toán
- 3 Từ “xin phép” sang “tự chủ có trách nhiệm” về hệ thống tài khoản
- 4 Doanh nghiệp cần làm gì khi chuyển từ Thông tư 200 sang Thông tư 99?
- 5 Kết luận: Hệ thống tài khoản theo Thông tư 99 – ít tài khoản hơn, “mở” hơn nhưng yêu cầu cao hơn
Bức tranh tổng quan: hệ thống tài khoản theo Thông tư 200 và Thông tư 99
Hệ thống tài khoản theo Thông tư 200/2014/TT-BTC
-
Được ban hành năm 2014, áp dụng rộng rãi cho mọi loại hình doanh nghiệp nhiều năm qua.
-
Hệ thống tài khoản được quy định tại Phụ lục 1 của Thông tư 200, chia thành các loại lớn:
-
Loại 1: Tài sản
-
Loại 2: Nợ phải trả
-
Loại 3: Vốn chủ sở hữu
-
Loại 4: Doanh thu
-
Loại 5: Chi phí sản xuất, kinh doanh
-
Loại 6: Thu nhập khác
-
Loại 7: Chi phí khác
-
Loại 8: Xác định kết quả kinh doanh
-
-
Danh mục tài khoản khá chi tiết, nhiều tài khoản cấp 2 phục vụ yêu cầu quản lý theo mô hình “kế toán tuân thủ” truyền thống.
Hệ thống tài khoản theo Thông tư 99/2025/TT-BTC
-
Thông tư 99/2025/TT-BTC hướng dẫn chế độ kế toán doanh nghiệp từ năm tài chính 2026, áp dụng cho doanh nghiệp thuộc mọi lĩnh vực, mọi thành phần kinh tế.
-
Hệ thống tài khoản được quy định tại Phụ lục 2 ban hành kèm Thông tư 99.
-
Số lượng tài khoản cấp 1: Hệ thống mới giảm 5 tài khoản cấp 1, đồng thời lược bớt khoảng 40 tài khoản cấp 2 để tinh gọn.
-
Thông tư 99: 71 tài khoản cấp 1
-
Thông tư 200: 76 tài khoản cấp 1
-
-
Định hướng thiết kế tiệm cận chuẩn mực quốc tế (IFRS), nhấn mạnh:
-
Bản chất kinh tế của nghiệp vụ hơn là hình thức
-
Chuẩn hóa và hỗ trợ chuyển đổi số trong công tác kế toán
-
Nhóm thay đổi lớn trong hệ thống tài khoản kế toán
Nhóm tài khoản được đổi tên phản ánh đúng bản chất
Một trong những thay đổi đáng chú ý khi so sánh Thông tư 99/2025/TT-BTC và Thông tư 200/2014/TT-BTC là việc giữ nguyên mã tài khoản nhưng đổi tên, giúp minh bạch hơn về nghiệp vụ kế toán. Một số thay đổi tiêu biểu:
| TK | Tên theo Thông tư 200 | Tên theo Thông tư 99 | Ghi chú |
|---|---|---|---|
| 112 | Tiền gửi ngân hàng | Tiền gửi không kỳ hạn | Nhấn mạnh bản chất là tiền gửi thanh toán, không phân biệt “ngân hàng” hay tổ chức tín dụng khác |
| 155 | Thành phẩm | Sản phẩm | Phạm vi bao quát rộng hơn (bao gồm dịch vụ, bất động sản…), phù hợp mô hình kinh doanh đa dạng |
| 158 | Hàng hoá kho bảo thuế | Nguyên liệu, vật tư tại kho bảo thuế | Làm rõ bản chất đối tượng là nguyên liệu, vật tư tại kho bảo thuế, không chỉ “hàng hóa” nói chung |
| 242 | Chi phí trả trước | Chi phí chờ phân bổ | Phù hợp thực tế, có thể bao gồm cả khoản chi không đơn thuần là “trả trước”, nhưng vẫn phải phân bổ dần vào chi phí |
| 244 | Cầm cố, thế chấp, ký quỹ, ký cược | Ký quỹ, ký cược | Tinh gọn nội dung |
| 419 | Cổ phiếu quỹ | Cổ phiếu mua lại của chính mình | Tương thích IFRS |
Ý nghĩa đối với doanh nghiệp:
-
Khi chuyển đổi, mã tài khoản giữ nguyên, chủ yếu cập nhật lại tên và diễn giải, giúp phần mềm kế toán/ERP dễ dàng ghép nối dữ liệu (mapping).
-
Tuy nhiên, doanh nghiệp cần cập nhật quy chế hạch toán nội bộ và sổ tay kế toán để tránh hiểu sai bản chất tài khoản.
Nhóm tài khoản bổ sung mới theo hướng IFRS & quản trị
Thông tư 99 bổ sung nhiều tài khoản mới, phục vụ các yêu cầu kế toán hiện đại và tiệm cận IFRS.
Một số tài khoản đáng chú ý:
-
TK 215 – Tài sản sinh học
-
Ghi nhận súc vật nuôi, cây trồng cho sản phẩm theo mùa vụ hoặc định kỳ
-
Tiệm cận chuẩn mực IAS 41 về nông nghiệp, lần đầu đưa “tài sản sinh học” vào hệ thống tài khoản kế toán doanh nghiệp.
-
-
TK 332 – Phải trả cổ tức, lợi nhuận
-
Trước đây, nghĩa vụ trả cổ tức thường ghi nhận trong TK 338 (Phải trả, phải nộp khác).
-
Nay tách riêng giúp minh bạch hơn nghĩa vụ với cổ đông, nhà đầu tư.
-
-
TK 137 – Doanh thu dồn tích
-
Phản ánh doanh thu đã thỏa điều kiện ghi nhận nhưng chưa đủ điều kiện xuất hóa đơn, rất quan trọng với hợp đồng dài hạn, phần mềm, dịch vụ theo tiến độ.
-
Gắn với nguyên tắc ghi nhận doanh thu theo IFRS 15
-
-
TK 351 – Dự phòng nghĩa vụ
-
Ghi nhận các nghĩa vụ hiện tại có khả năng phát sinh chi phí trong tương lai (bảo hành, tranh chấp pháp lý, tái cơ cấu…) theo chuẩn mực IAS 37.
-
-
TK 2414 – Nâng cấp, cải tạo TSCĐ
-
Tách biệt với chi phí sửa chữa TSCĐ (2413), hỗ trợ phân biệt rõ chi phí tăng giá trị tài sản và chi phí duy trì hoạt động thông thường.
-
Những tài khoản mới này cho thấy hệ thống theo Thông tư 99 không chỉ để quyết toán thuế, mà còn phục vụ quản trị rủi ro, minh bạch tài chính và hội nhập quốc tế.
Nhóm tài khoản bị loại bỏ / lược bỏ
Để tinh gọn hệ thống và tăng quyền tự chủ, Thông tư 99 loại bỏ 5 tài khoản cấp 1 và khoảng 40 tài khoản cấp 2 ít được sử dụng hoặc có thể gộp về tài khoản khác.
Một số tài khoản cấp 1 đáng chú ý bị bỏ:
-
TK 417 – Quỹ hỗ trợ sắp xếp doanh nghiệp
-
TK 441 – Nguồn vốn đầu tư xây dựng cơ bản
-
TK 461 – Nguồn kinh phí sự nghiệp
-
TK 466 – Nguồn kinh phí đã hình thành TSCĐ
-
TK 611 – Mua hàng
-
TK 631 – Giá thành sản xuất
Hệ quả thực tế:
-
Những khoản mục này không phải là “biến mất”, mà:
-
Hoặc chuyển sang theo dõi ở tài khoản khác có bản chất tương tự (ví dụ nguồn vốn được phản ánh trong vốn chủ sở hữu, nợ phải trả…)
-
Hoặc để doanh nghiệp tự mở tài khoản chi tiết nội bộ phù hợp với mô hình quản trị, không còn “bắt buộc” phải dùng một tài khoản cấp 1 cứng.
-
Điều chỉnh kết cấu chi tiết một số tài khoản
Ngoài việc đổi tên, bổ sung, lược bỏ, Thông tư 99 còn:
-
Điều chỉnh các tài khoản chi tiết (cấp 2) của TK 138, 338, 352…
-
Ví dụ TK 138 bỏ chi tiết 1385 “Phải thu về cổ phần hóa”, thêm 1383 “Thuế tiêu thụ đặc biệt của hàng nhập khẩu”.
-
-
Bổ sung, sắp xếp lại nhóm tài khoản tài sản, thuế hoãn lại, dự phòng cho đồng bộ với yêu cầu trình bày báo cáo tài chính mới (Báo cáo tình hình tài chính, Báo cáo kết quả hoạt động toàn diện).
Những thay đổi này đòi hỏi doanh nghiệp lập bảng quy đổi tài khoản từ Thông tư 200 sang Thông tư 99 để đảm bảo chuyển số dư đầu kỳ chính xác.
Xem thêm: Top 9 phần mềm kế toán tốt và dễ sử dụng nhất 2025
Từ “xin phép” sang “tự chủ có trách nhiệm” về hệ thống tài khoản
Một điểm khác biệt mang tính “tư duy” giữa hai Thông tư:
-
Theo Thông tư 200/2014/TT-BTC
-
Hệ thống tài khoản thống nhất, nếu doanh nghiệp muốn sửa đổi, bổ sung thường phải đăng ký / xin phép cơ quan quản lý (thực tế nhiều doanh nghiệp vẫn “ngại” mở thêm tài khoản chi tiết).
-
-
Theo Thông tư 99/2025/TT-BTC
-
Điều 11 cho phép doanh nghiệp tự sửa đổi, bổ sung tên, số hiệu, kết cấu và nội dung tài khoản, miễn là:
-
Phân loại đúng bản chất nghiệp vụ
-
Không làm thay đổi chỉ tiêu trên báo cáo tài chính
-
Tuân thủ nguyên tắc kế toán
-
-
Đồng thời, doanh nghiệp bắt buộc phải ban hành Quy chế hạch toán kế toán nội bộ để làm căn cứ thực hiện và chịu trách nhiệm trước pháp luật.
-
Ý nghĩa đối với quản trị & phần mềm kế toán/ERP:
-
Hệ thống tài khoản theo Thông tư 99 đóng vai trò là khung chuẩn tối thiểu.
-
Doanh nghiệp có thể:
-
Mở rộng tài khoản chi tiết theo ngành (bất động sản, sản xuất, dịch vụ, nông nghiệp…).
-
Thiết kế hệ thống mã tài khoản gắn với trung tâm chi phí, mã dự án, mã hợp đồng để phục vụ phân tích quản trị.
-
-
Đây là cơ hội để:
-
Chuẩn hóa lại sơ đồ tài khoản trong phần mềm
-
Gộp/bỏ các tài khoản đang trùng lặp, khó quản lý
-
Xây dựng bộ COA quản trị riêng trên nền khung pháp lý Thông tư 99.
-
Doanh nghiệp cần làm gì khi chuyển từ Thông tư 200 sang Thông tư 99?
Đứng từ góc nhìn triển khai phần mềm kế toán/ERP và thực tế vận hành, Omega có thể gợi ý một số việc doanh nghiệp cần làm như sau:
Rà soát & lập bảng quy đổi tài khoản
-
Lập bảng đối chiếu:
-
Mỗi tài khoản theo Thông tư 200 → tài khoản tương ứng theo Thông tư 99
-
Đánh dấu rõ: “giữ nguyên – đổi tên – chuyển sang TK khác – loại bỏ”
-
-
Đặc biệt chú ý:
-
Các TK bị bỏ (417, 441, 461, 466, 611, 631…)
-
Các TK đổi tên nhưng giữ nguyên bản chất (112, 155, 242, 244, 419…)
-
Cập nhật hệ thống phần mềm kế toán/ERP
-
Nâng cấp danh mục tài khoản: thêm TK mới, ẩn/bỏ TK cũ không còn dùng.
-
Cập nhật:
-
Sơ đồ định khoản tự động
-
Mẫu báo cáo tài chính mới (Báo cáo tình hình tài chính, Báo cáo kết quả hoạt động toàn diện, Thu nhập toàn diện khác…)
-
Xây dựng & ban hành Quy chế hạch toán kế toán
-
Thông tư 99 yêu cầu doanh nghiệp chủ động ban hành quy chế hạch toán khi có sửa đổi, bổ sung hệ thống tài khoản.
-
Nội dung nên có:
-
Nguyên tắc xây dựng hệ thống tài khoản
-
Diễn giải chi tiết từng tài khoản quan trọng (cách ghi Nợ/Có, ví dụ nghiệp vụ)
-
Quy định phân quyền, phê duyệt, kiểm soát trên phần mềm.
-
Đào tạo đội ngũ kế toán & các bộ phận liên quan
-
Đào tạo sự khác biệt giữa TT 200 – TT 99 không chỉ về tên, mã tài khoản, mà cả:
-
Nguyên tắc ghi nhận doanh thu (quyền kiểm soát)
-
Thuế TNDN hoãn lại
-
Dự phòng nghĩa vụ, tài sản sinh học, đo lường theo giá trị hợp lý…
-
Xem thêm: 5 lợi ích “vàng” của phần mềm kế toán cho doanh nghiệp vừa và nhỏ
Kết luận: Hệ thống tài khoản theo Thông tư 99 – ít tài khoản hơn, “mở” hơn nhưng yêu cầu cao hơn
Tóm lại, so với Thông tư 200, hệ thống tài khoản kế toán theo Thông tư 99/2025/TT-BTC có một số khác biệt cốt lõi:
-
Tinh gọn số lượng tài khoản: Giảm từ 76 xuống 71 tài khoản cấp 1, lược bỏ nhiều tài khoản cấp 2, trao quyền cho doanh nghiệp tự mở chi tiết.
-
Đổi tên hàng loạt tài khoản để sát bản chất kinh tế, thuận tiện hơn cho phân tích báo cáo (112, 155, 158, 242, 244, 419).
-
Bổ sung tài khoản mới gắn với chuẩn mực quốc tế và quản trị hiện đại (215 – tài sản sinh học, 332 – phải trả cổ tức, 137 – doanh thu dồn tích, 351 – dự phòng nghĩa vụ…).
-
Tăng quyền tự chủ cho doanh nghiệp trong việc thiết kế hệ thống tài khoản, nhưng đi kèm trách nhiệm ban hành và tuân thủ quy chế hạch toán nội bộ.
-
Kéo theo yêu cầu chuyển đổi hệ thống phần mềm, quy trình và tư duy kế toán – từ “kế toán thuế” sang “kế toán quản trị và hội nhập IFRS”.
Xem thêm: 10 Xu hướng phát triển phần mềm ERP 2025 doanh nghiệp cần nắm bắt
Hãy thường xuyên theo dõi Omega và Fanpage OMEGA.ERP để cập nhật thêm những thông tin, kiến thức hữu ích về ERP và chuyển đổi số. Đừng ngần ngại liên hệ với Omega qua Hotline : 028 3512 8448 để được tư vấn giải pháp ERP tối ưu cho doanh nghiệp của bạn cũng như những ưu đãi hấp dẫn nhé.
Tác giả,
Nguyễn Quốc Huy
GĐ Phát triển phần mềm Cty Omega
